تشنه معرفت حسین فاطمه

بررسي مبناي تاريخي اربعين حسيني؛
علت و فلسفه استحباب زيارت روز اربعين چیست؟/ اهل بيت (ع) در کدام اربعين به کربلا آمدند؟
در روز بيستم صفر - غير از اربعين بودن - چه اتفاق تازه اي رخ داد که زيارت امام حسين (ع) با الفاظ خاص و برنامه مخصوص، مستحب و سنت شد، تا آنجا که يکي از پنج نشانه تشيع خاص و ولاء و ايمان خالص قرار گرفت؟
گراميداشت اربعين سالار شهيدان حضرت حسين بن علي (ع) در ميان شيعيان آن حضرت از اهميت و ارزش ويژه اي برخوردار است. از ديدگاه بسياري از صاحب نظران و مورخان شيعه و اهل سنت، مبناي تاريخي چنين بزرگداشتي، ورود اهل بيت به کربلا در اولين اربعين حسيني (سال 61 هجري) و دفن سرهاي مطهر شهيدان به ويژه سر مقدس امام حسين(ع) در کنار پيکرهاي مطهر آنهاست. جمعي اندک از مورخان و صاحب نظران نيز بر اين عقيده اند که نظريه ياد شده از اعتبار تاريخي لازم برخوردار نيست، بلکه مبناي بزرگداشت اين روز ورود جابر و عطيه به کربلاست.

شیخ مفید در"مسارالشیعه"آورده است：
“روز اربعین,روزی است که اهل بیت امام,از شام به سوی مدینه مراجعت کردند.
نیز روزی است که جابر بن عبد الله برای زیارت امام حسین _علیه السام_وارد کربلا شد."[۱]
[۱].سارالشیعه(المجموعه),الشیخ المفید,ص۲۶,سال چاپ：۱۴۰۶,ناشر：مکتب آیه الله العظمی مرعشی النجفی_قم.

اما در خصوص ورود جابر بن عبد الله أنصاری در روز اربعین سال ۶۱ هجری به کربلا,به نظر می رسد بین منابع تاریخی چندان اختلافی نباشد.
شیخ طوسی می نویسد：
“روز أربعین روزی است که جابر بن عبدالله أنصاری صحابی رسول خدا_صلی الله علیه وآله_از مدینه برای زیارت قبر امام حسین_علیه السلام _به کربلا آمد.او اولین زائری بود که قبر شریف آن حضرت را زیارت کرد."[۲]
[۲].مصباح المتهجد,الشیخ الطوسی,چاپ اول,۱۹۹۱م_۱۴۱۱ش,ناشر：مؤسسه فقه الشیعه,بیروت_لبنان.

مرحوم آیتی می نویسد：
“جابر بیستم ماه صفر,درست چهل روز بعد از شهادت امام وارد کربلا شد.سنت زیارت أربعین امام به دست او تأسیس گردید."[۳]
[۳].آیتی,بررسی تاریخ عاشورا,ناشر：کتابخانه صدوق,ص۲۳۰_۲۳۱.

شیخ طوسی در “مصباح المتهجد"[۴] وابن اعثم در” الفتوح"[۵]نیز همین مطلب را ذکر کرده اند.میرزا حسین نوری می نویسد：
“از عبارات شیخ مفید وشیخ طوسی استفاده می شود که أربعین روزی است که أسرا از شام به مقصد مدینه خارج شدند.نه آن که در آن روز به مدینه رسیدند."[۶]
[۴].مصباح المتهجد,اشیخ طوسی,ص۷۸۷.
[۵].ابن اعثم کوفی,احمد,ترجمه محمد بن محمد بن مستوفی هروی,تهران：انتشارات آموزش وانقلاب اسلامی,۱۳۷۲,ص۹۱۶.
[۶].النوری,لولو ومرجان,تهران,فراهانی,۱۳۶۴,ص۱۵۴.

ودر این میان سید بن طاوس در"لهوف",اربعین را روز بازگشت اسراءاز شام به کربلا ذکر کرده است.
ایشان می نویسد：
“وقتی اسرای کربل از شام به طرف عراق بازگشتند,به راهنمایی کاروان گفتند：مارا به کربلا ببر.بنابراین آن ها به محل شهادت امام حسین _علیه السلام_آمدند.سپس در آن جا به اقامه عزا و گریه وزاری برای ابا عبد الله پرداختند."[۷]
[۷].اللهوف فی قتلی الطفوف,السید ابن طاووس ,چاپ اول,۱۴۱۷,قم：أنوار الهدی,ص۱۱۴.

ابن نما حلی نیز روز اربعین را روز بازگشت اسراء از شام به کربلا وملاقات آن ها با جابر وعده ای از بنی هاشم ذکر کرده است.[۸]
[۸].مثیر الأحزان,ابن نما حلی,۱۳۶۹ش_۱۹۵۰م,النجف الأشرف：المطبعه الحیدریه,ص۸۶.